Met ridder Elias op rooftocht

SCHERPENZEEL Het is stevige kost maar voor de in geschiedenis geïnteresseerde dorpsgenoten heeft Oud Scherpenzeel een bijzonder boek samengesteld, de Canon van Scherpenzeel. Hierin een uitgebreide verslaglegging van de (vroege) geschiedenis van Scherpenzeel.

Wim van den Berg van Oud Scherpenzeel is trots op het boek. ,,Er is aandacht voor het ontstaan van ons dorp lang geleden. Ook de Spaanse griep en de wederopbouw na de tweede Wereldoorlog komt aan bod. In ons dorp is verhoudingsgewijs meer vernield in de oorlog dan in bijvoorbeeld Rotterdam".

REVANCHE De hoofdstukindeling laat zien dat Scherpenzeel voor het eerst in oude documenten wordt vermeld in 1254. Waarschijnlijk bestond het dorp al wel wat langer. Ook de rol van lokale vrouwen komt in het boek voor. Namen als Lobborch en Stine hoor je tegenwoordig niet veel meer. Foto's en illustraties bij de hoofdstukken maken de Canon aantrekkelijk om te zien.
De onenigheden tussen de provincies Utrecht en Gelderland, oftewel het Sticht en Gelre, kenden vroeger een gewelddadig karakter, plunderingen en strooptochten zijn geen uitzondering.

Zo ging ridder Elias van Woudenberg vanuit het kasteeltje Woudegge in Renswoude op rooftocht naar Gelre en ook naar Scherpenzeel. Als revanche ontvoert Reinoud I, graaf van Gelre de zoon van ridder Elias.

TWEE KOEIEN Scherpenzeel kent en kende veel agrariërs. Zo werd er in 1526 een veetelling ingesteld, waarbij het aantal stuks vee gekoppeld werd aan het innen van belasting. Veel inwoners hebben destijds een koe, maar de pastoor, schout en smid hebben er twee. De Canon vermeld nog dat bijen en kippen niet geteld werden.
Halverwege de zestiende eeuw wordt de reformatie ook in Scherpenzeel ingevoerd. De bevolking is tot dan toe katholiek en niet enthousiast over de veranderingen. De huidige Grote kerk wordt voor het eerst genoemd in 1342, als katholieke kerk. In 1801 vindt er een protestantse opwekking plaats in het dorp. In de Canon zijn foto's te vinden van alle kerkgebouwen die het dorp in 2018 rijk is.

OPROERIG Patriotten, koningsgezinden, de schandpaal en de Franse tijd, het komt allemaal voorbij. Scherpenzelers lieten in de achttiende eeuw van zich horen door 'oproerige bewegingen' richting de Franse bezetter.
Kunst, de industriële ontwikkeling en het verenigingsleven hebben een hoofdstuk in de Canon. In Scherpenzeel zijn veel verenigingen, toen en nu nog steeds. Zo is de Sociëteit opgericht in 1882 en deze bestaat nog steeds.
De Canon is samengesteld door Oud Scherpenzeel en mogelijk gemaakt door het Rabofonds Gelderse Vallei, reclamebureau Zeker Zichtbaar en de gemeente Scherpenzeel.

[Leden van Oud Scherpenzeel kunnen een exemplaar van de Canon ophalen tijdens Open Monumentendag op zaterdag 8 september bij 't Koetshuis. Er is een beperkte oplage van de Canons gedrukt. Voor overige geïnteresseerden is het mogelijk om te mailen naar w.v.dberg@xs4all.nl.