De multifunctionele Eierhal

SCHERPENZEEL Met de opkomst van de pluimveeteelt aan het begin van de vorige eeuw ontstaat de handel in eieren in Scherpenzeel. Eerst vindt die vanaf 1905 plaats in de openlucht, achter de hervormde kerk. De eiermarkt groeit explosief. De aanvoer van eieren in 1906 bedraagt 679.184 stuks en in 1912 is dat al opgelopen tot meer dan anderhalf miljoen eieren. De behoefte aan een overdekte markt wordt steeds groter.

Eierhandelaar Buddingh stelt in 1915 zijn werkplaats beschikbaar voor de markt. Deze particuliere eierhal bevindt zich centraal in het dorp, waar nu Plein 1940 is. Het gemeentebestuur ziet het economisch belang in van de eiermarkt en ontwikkelt plannen voor een gemeentelijke eierhal. Naast de hal komt een woning, terwijl op het marktterrein pakloodsen worden gebouwd. De woning is bestemd voor de marktmeester.

De officiële opening van de gemeentelijke eierhal door de CvK van Gelderland Mr. S. Baron van Heemskerk is op woensdag 3 januari 1934. Daarbij zijn tal van hoogwaardigheidsbekleders, pluimveehouders en eierhandelaren aanwezig. Het jaar voorafgaand aan de opening overschrijdt de aanvoer van eieren de vijftien miljoen. Dat onderschrijft nog eens de noodzaak van de nieuwe eierhal. Voor schoolkinderen wordt er in 1934 al een film vertoond in de pas geopende hal. Het volgende jaar is daar de eerste bloemententoonstelling. Later is er een jaarlijkse expositie van Floralia. Overal vandaan leveren pluimveehouders de eieren aan voor de wekelijkse eiermarkt, die altijd op woensdagochtend plaatsvindt. In de oorlogsjaren loopt de handel sterk terug en komt zelfs tot stilstand. Tijdens de restauratie van de hervormde kerk in 1939 wijkt men voor de kerkdiensten uit naar de eierhal. Bij de mobilisatie in hetzelfde jaar wordt de hal deels in gebruik genomen door militairen. Net na de bevrijding is er op zondag 6 mei 1945 een dankdienst. Zodra de oorlog is afgelopen, groeit de pluimveestapel in hoog tempo. Eind 1947 wordt de eiermarkt weer opengesteld en gaat de aanvoer met sprongen omhoog. In 1948 is er een aanvoer van ruim vijf miljoen eieren en een jaar later is dat bijna tien miljoen. Als er in 1952 meer dan 22 miljoen eieren worden verhandeld, is de omzet gestegen naar ongeveer 3½ miljoen gulden.

UITBREIDING De gemeenteraad besluit tot uitbreiding van de hal en het marktterrein eromheen. Het aantal pakloodsen wordt uitgebreid naar vijfentwintig, waarvan er een voor de dienst gemeentewerken is bestemd. De gemeente raamt de kosten op 40.000 gulden. De heropening van de verbouwde eierhal door de heer Bonnerman van het ministerie van Landbouw is op woensdag 2 december 1953. De hal is bijna 15 meter langer geworden en heeft nu een afmeting van 45x15 m. Ook is aandacht besteed aan een vlottere doorstroming van het verkeer op het marktterrein en zijn er ´lorries´ voor het vervoer van de eieren van de hal naar de pakloodsen. Naast de eiermarkt is er buiten op het marktterrein een levendige handel in varkens. Na de opening organiseert winkeliersvereniging E.M.M. een beurs in de hal, waaraan vijfendertig winkeliers meedoen.

SPELHAL In 1969 besluit de gemeente de markthal ook te gaan gebruiken voor sportbeoefening. Het is de directe aanleiding voor de oprichting van volleybalvereniging Set Up '69. De eierhal wordt geschikt gemaakt voor meerdere zaalsporten. Er komen kleedkamers, verwarming en een nieuwe vloer. De verlichting wordt verbeterd. Het betekent wel dat paard en wagens, tractoren en auto's niet meer de hal in mogen rijden. Na de eiermarkt moet de eierhal zo snel mogelijk worden leeggemaakt voor andere activiteiten. 's Winters maken ook de voetbalverenigingen gebruik van de spelhal, om er met de jeugdteams te trainen. De aanvoer van eieren lijdt er niet onder, want in 1969 is de aanvoer maar liefst 41 miljoen eieren. Dat geldt niet voor de varkensmarkt, die sterk terugloopt. De aanvoer is in 1969 nog bijna zesduizend biggen en zeventig zeugen. De eerste maanden van 1970 is dat teruggelopen tot 126 biggen en slechts twintig zeugen. In juni 1970 is de varkensmarkt daarom opgeheven.

Rond die zelfde tijd vindt ook een kentering plaats bij de eiermarkt. Het aantal aangevoerde eieren daalt zienderogen. Het dieptepunt wordt bereikt in 1980. In dat jaar zijn er nog slechts twee personen die een paar kistjes eieren aanvoeren. Daarom besluit het gemeentebestuur de eiermarkt per 1 december 1980 te beëindigen. Als multifunctioneel gebouw heeft de eierhal dan inmiddels al afgedaan, omdat veel activiteiten sinds de opening van De Heijhorst  in 1976 daarheen zijn verplaatst. Het is begrijpelijk dat de eierhal in 1992 aan de slopershamer ten prooi valt.