Nieuwe vloer geeft Scherpenzeels rijksmonument extra glans

SCHERPENZEEL Afgeopen zaterdag gingen de deuren van de Grote Kerk voor het eerst weer open voor het publiek met het traditionele ‘Festival of Nine Lessons & Carols’; zondagmorgen werd er voor het eerst sinds maart van dit jaar weer een reguliere kerkdienst gehouden. Iedereen was heel benieuwd naar de nieuwe vloer. ‘Prachtig’ vonden de meesten.

Margreet Hendriks

We zijn weer thuis’’, stelde kerkrentmeester Wout van de Kleut verheugd vast in de dienst van afgelopen zondag. ,,Na 37 zondagen gastvrij te zijn ontvangen in de Sionskerk en de Achthoek heeft ieder van u zijn of haar plekje hier weer gevonden. We zijn dankbaar dat de predikanten weer hun ‘eigen’ kansel op kunnen en Ds Van Gogh heeft de primeur om als eerste na zo’n lange tijd zijn vertrouwde plek weer in te kunnen nemen. Preken met voortdurend een half oog op het horloge hoeft niet meer. We hoeven de kerk niet meer op tijd te verlaten omdat er na ons nog een dienst is. Er kan weer vrijuit worden gepreekt.’’

Van de Kleut is trots op het resultaat van de ingrijpende renovatie van de afgelopen maanden, die hij een bijzondere en enerverende ervaring noemt. De vervanging van de ernstig verzakte houten vloer van het in oorsprong 14e eeuwse gebouw was een spannende en ingewikkelde klus waaraan veel voorbereiding en denkwerk te pas kwam. Waar ook erg naar werd uitgekeken was de vraag of er met het lichten van de oude vloer nog nieuwe archeologische informatie en vondsten zouden worden gedaan. Daarin werd men niet teleurgesteld. Zo bleek een naar verwachting dicht gestorte grafkelder van de ‘Heren van Scherpenzeel’ van binnen nog intact te zijn. De laatste bijzetting in deze kelder, die overigens op een aantal handgrepen van kisten na leeg werd aangetroffen, dateert waarschijnlijk uit 1783. In september van dat jaar werd namelijk Carel van Westerholt (1724-1783) in de kerk ten grave gedragen. Onder de vele oude grafstenen die met name in het (oudste) koorgedeelte van de kerk lagen, kwam ook nog een tot nu toe onbekende grafzerk van Marten Jansz. van Wolfswinckel tevoorschijn. Hij was schout van Scherpenzeel van 1616 tot aan zijn overlijden in 1626. Ook werden er onder meer enkele fragmenten aardewerk en pijpaardewerk gevonden, waarvan het oudste dateert vanaf de 12e of vroeg 13e eeuw en het jongste uit de 16e eeuw. In het zand onder de vloer zijn ook diverse zogenoemde knekels (botresten) aangetroffen. Deze zijn zorgvuldig verzameld en in een speciale kist bij het entree-gedeelte van de kerk onder de nieuwe vloer herbegraven.

VRIJDRAGEND Nadat de oude houten vloer en de vele historische grafzerken voorzichtig waren verwijderd en opgeslagen, het archeologisch onderzoek was afgerond, werd gestart met het slaan van palen waarop de nieuwe vrijdragende vloer kon worden aangebracht. De oude verwarmingsinstallatie is vervangen door vloerverwarming. De nieuwe kerkvloer is afgewerkt met prachtig donkergrijs en gezoet Belgisch hardsteen en is op een aantal plaatsen (onder de zijbanken) gecombineerd met de originele eeuwenoude vloerdelen van het monument. De oude grafzerken zijn netjes teruggelegd in het koorgedeelte van de kerk. Deze puzzelstuk prestatie van formaat wordt bij de entree van het koor geaccentueerd door een donkere natuurstenen band. De bijzondere roodstenen zerk van het priestergraf heeft een ereplaats gekregen in het koor, waar ook 17e eeuwse preekstoel staat.

,,Bij de renovatie is veel aandacht geschonken aan de details’’, vertelt Van de Kleut. Hij wijst daarbij op bijvoorbeeld het terugbrengen van de pilasters van het koorhek in het deurtje. De zorg voor symmetrie is ook terug te zien in het patroon van de hardstenen vloer in de gangpaden, waardoor de twee zijpaden optisch ruimer ogen. Door het inkorten van de zijbanken heeft men het smalle (80 cm) middenpad kunnen verbreden naar 1.20 m. Onder de eeuwenoude preekstoel is een soort mediabox in de vloer weggewerkt voor de geluidsinstallatie. Deze kan, indien de verrijdbaar gemaakte preekstoel naar achter wordt geschoven om meer plaats te maken voor bijvoorbeeld een muziekensemble, worden afgedekt met een tegel zodat de moderne installatie ook dan keurig uit het zicht is weggewerkt.

LED VERLICHTING De fraaie kroonluchters in de kerk zijn nu voorzien van LED verlichting, evenals de nieuwe plafondverlichting in de bogen. De grote kroonluchter in het koorgedeelte kan middels een automatisch systeem omhoog worden getakeld indien de preekstoel achteruit moet worden geschoven. Op die kroonluchter wordt binnenkort ook nog een soort lichtkrans aangebracht die het koorgewelf mooi zal gaan aanlichten. De dimbare verlichting in de kerk kan, evenals de geluid- en verwarmingsinstallatie met een druk op de knop van het besturingssysteem vanuit de consistorie en vanaf de kostersplek naar wens worden bediend en aangepast. ,,De kosters moeten er geloof ik nog wel voor op cursus’’ knipoogt Van de Kleut. ,,Het was de kunst om de nieuwe vloer en alle moderne faciliteiten zo te in te passen dat het karakter en de uitstraling van het kerkgebouw niet werd aangetast. Daarin zijn we volgens mij goed geslaagd. Het voelt bijna alsof het altijd zo geweest is’’, zegt Van de Kleut. ,,Het meest opvallend zijn misschien nog wel de mooie kussens op de kerkbanken. De kleur blauw komt overeen met de kleur in de glas in lood ramen. Binnenkort worden ook de trouwstoelen en het knielbankje nog in deze kleur gestoffeerd, evenals een aantal stoelen die momenteel worden aangeschaft voor mensen met rugklachten. We willen de kleur ook terug laten komen achterin bij het orgel. Het orgel dat de grote renovatie in de kerk trouwens goed heeft doorstaan, want toen we de afdekking weghaalden bleek dat het zelfs niet opnieuw gestemd hoefde te worden. Overigens is door de renovatie ook de akoestiek in de kerk een stuk beter geworden.’’

De komende weken worden er hier en daar nog wat kleinere dingen verder afgewerkt. Zo bleek het stucwerk aan de achterzijde van het koor bij het verwijderen van een oude verwarmingsradiator slechter te zijn dan verwacht. Dit gedeelte muur staat momenteel nog achter een stofwand om te worden afgestoken en voorzien van een nieuwe stuclaag. Wanneer dat werk is gedaan komt ook de grote grafzerk van Heer Jan van Scherpenzeel tegen de achterwand van het koor weer tevoorschijn. Ruim op tijd voor de officiële heropening van de Grote Kerk van Scherpenzeel die gepland staat voor februari 2020.